Kế thừa và phát huy truyền thống đánh giặc ngoại xâm của dân tộc, ngày 28/3/1935 tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ Nhất tại Ma Cao (Trung Quốc) Đảng ta đã ra “Nghị quyết về Đội tự vệ". Nghị quyết khẳng định Tự vệ đội càng mạnh thì tức là có điều kiện thuận lợi để sau này tổ chức Du kích chiến tranh và vũ trang bạo động. Ngay sau khi có Nghị quyết của Đảng, các Đội tự vệ công nông mang tính chất là những tổ chức vũ trang quần chúng ra đời, là tiền thân của các đội Cứu quốc quân, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân. Sau cách mạng tháng Tám, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời, DQTV là công cụ chủ yếu của chính quyền nhân dân ở cơ sở. Ngày 28 tháng 3 năm 1935 được coi là ngày truyền thống của lực lượng Dân quân tự vệ. 

Cùng với sự phát triển và trưởng thành của lực lượng DQTV trong cả nước nói chung, lực lượng DQTV quận Hà Đông cũng từng bước được xây dựng, củng cố và phát triển đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ. Trong những năm qua, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy, Thủ trưởng Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội và cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, sự vào cuộc của hệ thống chính trị các cấp, công tác quân sự, quốc phòng nói chung và công tác dân quân tự vệ nói riêng trên địa bàn quận Hà Đông đã đạt được hiệu quả thiết thực, góp phần xây dựng khu vực phòng thủ quận Hà Đông ngày càng vững mạnh.

Hoạt động phối hợp giữa lực lượng Dân quân với Công an và các lực lượng chức năng trong nắm tình hình địa bàn, tuần tra, phát hiện, ngăn chặn tội phạm được nâng cao. Quận đã huy động hàng trăm nghìn lượt cán bộ, chiến sĩ DQTV tham gia trực sẵn sàng chiến đấu bảo vệ an toàn các dịp lễ, tết, các sự kiện chính trị, văn hóa quan trọng của Đảng, Nhà nước và Thủ đô; tham gia phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh bảo vệ tính mạng và tài sản của Nhân dân; hoạt động của lực lượng DQTV đã góp phần tích cực vào việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận.

Bên cạnh đó, Ban CHQS quận Hà Đông thường xuyên tham mưu với UBND quận xây dựng và triển khai kế hoạch tổ chức lực lượng, huấn luyện, hoạt động, bảo đảm chế độ, chính sách cho Dân quân tự vệ giai đoạn 2021-2025 theo Nghị quyết số 61/NQ-HĐND ngày 23/9/2021 của HĐND thành phố Hà Nội. Việc đăng ký, quản lý công dân trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ trong thời bình được thực hiện chặt chẽ, thống nhất, nền nếp. Công tác xây dựng, điều chỉnh, bổ sung hệ thống các văn kiện, kế hoạch theo đúng quy định tham mưu tác chiến, đảm bảo chất lượng, sát với tình hình địa bàn. Công tác huấn luyện, diễn tập, hội thi, hội thao được quan tâm, chú trọng; hoạt động của DQTV được thực hiện đúng quy định của pháp luật. Trong những năm vừa qua lực lượng DQTV quận Hà Đông tham gia Hội thao các cấp luôn đạt giải cao, đặc biệt tiêu biểu có đợt hội thao liên tiếp đều đạt giải Nhất toàn đoàn (các năm 2015, 2017, 2019).

Ban CHQS quận chỉ đạo, duy trì thực hiện nghiêm chế độ trực SSCĐ đối với lực lượng DQTV, huy động, sử dụng hơn 30.000 lượt DQTV ứng trực, trực SSCĐ, làm nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ các ngày lễ lớn, các sự kiện chính trị trọng đại của Đảng, Nhà nước diễn ra trên địa bàn quận và thành phố; phối hợp với Công an và các lực lượng nắm chắc tình hình ANCT, TTATXH trên địa bàn, tham mưu kịp thời với cấp ủy Đảng, chính quyền có biện pháp xử trí hiệu quả các tình huống, không để bị động bất ngờ; xây dựng kế hoạch, quy chế phối hợp trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội và nhiệm vụ quốc phòng. Ban CHQS các phường phối hợp với Công an và đơn vị quân đội đóng quân trên địa bàn xây dựng quy chế, kế hoạch phối hợp hoạt động của Dân quân tự vệ với Công an phường và các lực lượng khác trong bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Tham mưu, chỉ đạo tổ chức thực hiện quyết tâm hoàn thành 100% các chỉ tiêu trong Chương trình số 09 của Thành ủy về công tác DQTV tiêu biểu như: 15/15 phường đã thành lập Chi bộ quân sự đảm bảo đúng quy trình, tiến độ; Tỷ lệ đảng viên trong DQTV toàn quận đạt 22,08%, thành lập 2 tiểu đội dân quân thường trực. Giai đoạn 2021 - 2025 tham mưu lãnh đạo, chỉ đạo 15/15 phường diễn tập chiến đấu trong khu vực phòng thủ trong nhiệm kỳ hoàn thành tốt nhiệm vụ, an toàn tuyệt đối về mọi mặt.

Những đóng góp của lực lượng Dân quân tự vệ Hà Đông đã góp phần tô thắm truyền thống vẻ vang của lực lượng DQTV ngày nay, đúng như khẳng định của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Dân quân, tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã"; đồng thời góp phần xây dựng lực lượng vũ trang quận Hà Đông ngày càng vững mạnh, xây dựng quận Hà Đông phát triển văn minh, hiện đại.